Skąd się wziął pomidor w naszej kuchni?
Ojczyzną pomidorów jest Ameryka Południowa. Roślina ta znana była przez wieki głównie mieszkańcom współczesnego Meksyku, ale także Peru, Ekwadoru i Boliwii.
Kiedy Hiszpanie osiedlili się w Ameryce Południowej traktowali pomidory wyłącznie jako roślinę ozdobną. Obawiali się, że mogą być trujące, a dodatkowo zniechęcająco działał nieprzyjemny zapach liści.
W połowie XVI w., kiedy okazało się, że pomidory są nie tylko bezpieczne, ale również smaczne, zaczęto je uprawiać i sprowadzać do Europy. Najpierw rozpowszechniły się w Hiszpanii, Portugalii, Francji i Włoszech, gdzie do dziś stanowią składnik wielu potraw narodowych.
Do Polski pomidory sprowadziła królowa Bona, ale popularność zdobyły dopiero po II wojnie światowej, kiedy pojawiły się importowane z krajów obozu socjalistycznego przeciery i koncentraty pomidorowe.
W języku Azteków pomidor miał nazwę tomatl, co oznaczało “spuchnięty owoc”. W wielu językach europejskich ta nazwa pomidora weszła do użycia na stałe w nieco zmienionej formie (ang. tomato, hiszp. tomate).
Polska nazwa pomidor pojawiła się w XIX wieku i pochodzi z języka włoskiego, gdzie brzmi pomodoro. Początkowo pisane było pomo d’oro, co oznaczało złote jabłko i wiązało się z żółtym kolorem pomidorów (czerwone odmiany pojawiły się później).
Co warto wiedzieć o pomidorze?
Pomidor (Lycopersicon esculentum) to roślina z rodziny psiankowatych, spokrewniona z ziemniakiem, papryką i bakłażanem. Z punktu widzenia botaniki jest owocem, ponieważ powstaje z kwiatów i zawiera nasiona. Zastosowanie kulinarne wskazuje jednak na to, że jest warzywem.
Pomidor ma wiele właściwości zdrowotnych i leczniczych. Za jego najcenniejszy składnik uważa się jeden z najsilniejszych antyoksydantów - likopen. Jest to organiczny związek chemiczny zaliczany do karotenoidów.
Ma działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybiczne, przeciwbakteryjne oraz - ze względu na ograniczanie ilości szkodliwych wolnych rodników - również przeciwnowotworowe.
Likopen zmniejsza ryzyko rozwoju chorób układu krążenia. Pomaga w usuwaniu szkodliwego cholesterolu LDL z krwi, czym zmniejsza ryzyko udaru lub zawału.
Likopen może odgrywać również istotną rolę w leczeniu niektórych rodzajów niepłodności. Dieta bogata w likopen wskazana jest w przypadku mężczyzn, u których występuje przerost prostaty.
Likopen ma korzystny wpływ na stan skóry. Aktywuje syntezę prokolagenu i chroni włókna kolagenowe przed mikrouszkodzeniami. Jednocześnie zwiększa naturalną odporność skóry na działanie promieniowania UVA i UVB.
Oprócz powyższych właściwości korzystnie wpływa wzrok (hamuje zniekształcenie plamki żółtej w oku, która warunkuje poprawne widzenie) i wspomaga leczenie cukrzycy (ułatwia przyswajanie glukozy czym normuje poziom cukru w organizmie).
W trakcie obróbki cieplnej ilość likopenu wzrasta nawet trzykrotnie w porównaniu z ilością w pomidorach surowych, dlatego warto robić zupy, soki, przeciery i keczupy.
Poza likopenem pomidory są też bogatym źródłem witamin: C, z grupy B, A, K, E oraz pierwiastków: potasu, magnezu, miedzi, cynku, wapnia i żelaza, które wpływają na prawidłowe działanie organizmu na wielu poziomach.
Które odmiany pomidora wybrać do uprawy w szklarni?
Bardzo wiele różnych odmian można z powodzeniem uprawiać w szklarni, ale przy wyborze odmiany należy wziąć pod uwagę do jakiej wysokości dorasta (czy zmieści się w szklarni) i jakie ma wymagania uprawowe i czy jest odporna na choroby. Warto też zwrócić uwagę do czego będą wykorzystywane pomidory.
Pomidory malinowe - różnią się kształtem i wielkością owoców, charakteryzują się wyjątkowym smakiem i aromatem. Najbardziej ulubiony przez konsumentów ze względu na słodko-kwaskowaty smak i mięsistość. Charakterystyczną cechą malinówek są mocne szypułki. Często tak silnie trzymają się owoców, że trudno je od nich oderwać.
Pomidory koktajlowe - małe, okrągłe lub podłużne, czerwone, żółte, pomarańczowe, ciemnoczerwone a nawet ciemnobrązowe. Są słodkie i soczyste. Najlepiej jadać je na surowo, jako dodatek do sałatek, szaszłyków i koreczków, idealnie nadają się też do dekorowania potraw.
Pomidory rzymskie, śliwkowe - średniej wielkości, intensywnie czerwone, jędrne i słodkie. Bez gniazd nasiennych, prawie nie zawierają pestek. Mają dość grube ścianki i łatwo odchodzącą skórkę. Sprawdzą się jako dodatek do pizzy lub spaghetti. Przygotowane w słoikach, w całości, bez skórki, są idealne na zimę do zup i sosów.
Pomidory typu "bawole serca" - wydają bardzo duże owoce (200-600g) o charakterystycznych pręgach na powierzchni i kształcie przypominającym serce. Mają delikatny, słodki i bardzo soczysty miąższ, dlatego najczęściej stosuje się je do sosów i przecierów.
Pomidory gargamele - owoce są wydłużone i spłaszczone u nasady, ale mogą mieć również nieregularny kształt. Są bardzo soczyste, ale nie wodniste (po ich przekrojeniu miąższ pozostaje zwarty i nie wypływa z niego woda). Mają bardzo wyrazisty smak i zapach. Znakomite do sosów i na zupy. Ze względu na ich wielkość, można je przyrządzać faszerowane czy nadziewane.
Pomidory paprykowe - o nietypowym, lekko wydłużonym kształcie, przypominającym paprykę. Mocno czerwone, soczyste, jędrne, bez gniazd nasiennych. Świetne na zupy, przeciery, keczupy i sosy.
Pomidory San Marzano - nazwa pochodzi od miejscowości we Włoszech. Są mięsiste, prawie bez pestek, mają wydłużony kształt i intensywny czerwony kolor. Zachowują swój kształt podczas obróbki cieplnej, dlatego idealnie nadają się do słoików w całości, bez skórki. Znakomicie nadają się również do suszenia i marynowania.
